Opis Programu Profilaktycznego „Godzina dla MŁODYCH GŁÓW”
Program profilaktyczny „Godzina dla MŁODYCH GŁÓW” jest odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie osób uczniowskich, rodziców i nauczycieli na otwartą rozmowę o zdrowiu psychicznym. Zbudowany został przez specjalistki: Aleksandrę Kuberską i Martę Jagodzińską — psycholożki tworzące Emocjonalia, a także Weronikę Snoch i Angelikę Friedrich z Nastoletniego Azylu oraz Justynę Żukowską-Gołębiewską — psycholożkę, reprezentantkę Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Psychologów. Celem autorek scenariuszy było stworzenie programu w taki sposób, aby był intuicyjny i prosty w adaptacji na każdym etapie edukacji. Zależy nam na tym, aby być w stałym kontakcie z nauczycielami realizującymi program, by mieli oni wpływ na jego ewaluację.
Program profilaktyczny „Godzina dla MŁODYCH GŁÓW” ma na celu wsparcie dzieci i młodzieży, a także nauczycieli i nauczycielek w działaniach z obszaru profilaktyki zdrowia psychicznego podejmowanych według określonych scenariuszy, których zadaniem jest otwarta rozmowa o zdrowiu psychicznym, w tym pierwsza pomoc psychologiczna (PPP) w pierwszym półroczu oraz higiena cyfrowa i bezpieczeństwo w sieci w drugim półroczu.
Bezpośrednimi odbiorcami programu są osoby uczniowskie szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej, a pośrednimi odbiorcami programu są nauczyciele i nauczycielki oraz rodzice.
Informacje organizacyjne
Szkoła, która wyrazi chęć realizacji Programu Profilaktycznego i zgłosi się (lub już zgłosiła) poprzez formularz zgłoszeniowy na stronie (https://mlodeglowy.pl/zapisz-szkole-do-programu/), powinna POTWIERDZIĆ swoje zgłoszenie poprzez odesłanie dokumentu „Pełnomocnictwo” podpisanego przed Dyrektora placówki, gdzie wskazane jest imię i nazwisko Szkolnego Lidera Projektu w danej szkole. W programie udział wezmą jedynie te szkoły, które dostarczą podpisany dokument na adres: kontakt@mlodeglowy.pl
W każdej szkole konieczna jest obecność Lidera Projektu, do zadań którego należy przygotowanie pozostałych nauczycieli w szkole do przeprowadzenia lekcji psychoedukacyjnych. Liderzy wyłonieni w szkole będą mogli korzystać z pomocy i wsparcia Koordynatora w swoim województwie, który stworzy sieć współpracy dla Liderów szkolnych. Realizatorzy programu to osoby (nauczyciele/-lki, pedagodzy/-ożki, psycholodzy/-ożki, którzy/które ukończyli/-yły warsztat przygotowujący do prowadzenia zajęć z dziećmi:warsztat obejmuje cztery dostępne online webinary szkoleniowe w każdym półroczu, prowadzone przez ekspertów od zdrowia psychicznego — psycholożki i psychologów. Wszystkie niezbędne materiały konieczne do realizacji niniejszego Programu Profilaktycznego Fundacja UNAWEZA udostępni szkołom przed oficjalnym terminem rozpoczęcia realizacji programu. Niektóre materiały będą wymagały wydrukowania lub zalaminowania przez szkołę, inne materiały wymagają odtwarzacza plików wideo. Materiały typu naklejki będą dostarczone do szkół na koszt Fundacji UNAWEZA.
Kiedy zaczynamy?
Czekamy na zgłoszenia szkół i potwierdzenia realizacji Programu Profilaktycznego do 20 września 2023 r. Oficjalna inauguracja Programu Profilaktycznego odbędzie się 10 października 2023 r. Po tym czasie zaprosimy realizatorów Programu Profilaktycznego (wychowawców, psychologów, pedagogów) na pierwsze szkolenie. Kolejne szkolenia będą dostępne w listopadzie. Tematami szkoleń w pierwszym półroczu będą:
- Emocje dziecka. Prowadząca: Aleksandra Piotrowska
- Potrzeby. Prowadząca: Joanna Flis
- Granice psychologiczne. Prowadzący: Przemek Staroń
- Dziecko zakomunikowało potrzebę wsparcia. Co dalej? Prowadzący: Igor Rotberg
Plan pracy
PIERWSZE PÓŁROCZE
Lekcje w ramach Programu Profilaktycznego „Godzina dla MŁODYCH GŁÓW” przeprowadzane są raz w miesiącu. Pierwszą lekcję należy przeprowadzić w ostatnim tygodniu października. W grudniu 2023 r. i styczniu 2024 r. termin przeprowadzenia lekcji należy dostosować do zaplanowanych przerw (świątecznej i ferii).
Przygotowany przez nasz zespół Program Profilaktyczny w pierwszym półroczu będzie skupiał się na pierwszej pomocy psychologicznej. Według Sphere Project (2011) i IASC (2007), psychologiczna pierwsza pomoc (PPP) opisuje humanitarną, wspierającą reakcję na drugiego człowieka, który cierpi i może potrzebować wsparcia.
Pierwsza pomoc psychologiczna udzielana przez nie profesjonalistę według WHO to:
- zapewnienie praktycznej opieki i wsparcia, które nie jest natarczywe;
- ocena potrzeb i obaw;
- pomoc ludziom w zaspokojeniu podstawowych potrzeb;
- wysłuchanie potrzebujących wsparcia, ale nie naciskanie na nich, aby mówili;
- pocieszanie ludzi i pomoc w uzyskaniu informacji, usług i wsparcia społecznego;
- ochrona ludzi przed dalszą krzywdą
Ważne jest, aby zrozumieć, czym PPP nie jest:
» Nie jest to coś, co mogą robić tylko profesjonaliści.
» Nie jest to doradztwo zawodowe.
» Nie jest to „debriefing psychologiczny”, ponieważ PPP nie musi koniecznie obejmować szczegółowej dyskusji na temat wydarzenia, które spowodowało niepokój.
» Nie jest to prośba o analizę tego, co danej osobie się przydarzyło, ani o uporządkowanie chronologii i wydarzeń.
» Choć PPP wiąże się z gotowością do wysłuchania historii ludzi, nie polega ona na wywieraniu presji, by opowiadali o swoich uczuciach i reakcjach na dane zdarzenie.
Bazując na definicji UNICEF, kiedy chcemy udzielić PPP, warto mieć w głowie trzy kroki: LOOK, LISTEN, LINK, a więc: POPATRZ, POSŁUCHAJ, POŁĄCZ. W oryginalnej wersji rozwinięcie tych trzech kroków wygląda następująco:
→ LOOK / POPATRZ
Konieczna jest najpierw ocena sytuacji oraz zagrożeń dla bezpieczeństwa i ochrony, a następnie uzyskanie informacji o zdarzeniu, które ma/miało miejsce, oraz o osobach potrzebujących pomocy i ich podstawowych potrzebach, a także ich reakcjach emocjonalnych.
→ LISTEN / POSŁUCHAJ
1. Podejdź do osoby potrzebującej pomocy.
2. Przedstaw się.
3. Uważaj i słuchaj aktywnie.
4. Zrozum uczucia drugiej osoby.
5. Uspokój osobę w kryzysie.
6. Zapytaj o ich potrzeby i obawy.
7. Pomóż osobie w kryzysie zaspokoić jej najpilniejsze potrzeby i spróbuj rozwiązać jej problem (problemy).
→ LINK / POŁĄCZ
1. Udostępnij odpowiednie informacje, usługi i inne źródła pomocy.
2. Pomóż osobie nawiązać kontakt lub połączyć się z krewnymi.
3. Zapewnij pomoc socjalną.
4. Aktywnie staraj się pomóc rozwiązać problem(y).
Biorąc powyższe pod uwagę, Program Profilaktyczny w pierwszym półroczu ma przygotować osoby uczniowskie do korzystania z pierwszej pomocy psychologicznej, a nauczycieli i rodziców do jej prawidłowego udzielania.
Tematy lekcji w I półroczu:
1. Poczuj emocje.
2. Nazwij potrzeby.
3. Moje granice.
4. Potrzebuję pomocy. Jak to zakomunikować?
Cele zajęć w I półroczu:
· nabywanie i rozwijanie kompetencji rozpoznawania emocji w swoim ciele, myślach i zachowaniu;
· nabywanie i rozwijanie umiejętności nazywania potrzeb stojących za emocjami;
· nabywanie i rozwijanie umiejętności oceny natężenia potrzeb i rozpoznawania związanych z nimi granic;
· nabywanie i rozwijanie kompetencji komunikowania tego, co czują i czego doświadczają uczniowie.
DRUGIE PÓŁROCZE
Pierwszą lekcję w drugim półroczu proponujemy przeprowadzić w lutym lub marcu 2024 r., wcześniej otrzymają Państwo dostęp do szkoleń przygotowanych dla realizatorów Programu Profilaktycznego, adekwatnych tematycznie do realizowanych zajęć. W tym półroczu poruszane będą następujące obszary: higiena cyfrowa i bezpieczeństwo w sieci. Raport badania „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym” mówi wyraźnie, że wśród ankietowanych uczniów co drugi (49,1%) dokonuje zakupów w grach, 54,1% ogląda galę FAME MMA. Co trzeci przebadany uczeń (39,5%) ogląda w sieci materiały prezentujące przemoc, a co piąty uczeń (20,7%) ogląda pornografię. Prawie POŁOWA uczniów biorących udział w badaniu (49,8%) w ciągu ostatniego miesiąca doświadczyła hejtu w sieci, a w 42,6% przypadków hejt dotyczył wyglądu fizycznego. Wyniki badania nie pozostawiają złudzeń — profilaktyka zdrowia psychicznego MŁODYCH GŁÓW to także profilaktyka e-uzależnień czy profilaktyka bezpiecznych zachowań w sieci. Rekomendacje do tworzenia programów profilaktycznych (Rowicka 2018) wskazują, aby w pierwszej kolejności zwiększać u dzieci i młodzieży kompetencje:
- radzenia sobie z emocjami i stresem;
- porozumiewanie się i utrzymywanie dobrych relacji interpersonalnych;
- podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów;
- twórcze i krytyczne myślenie;
- samoświadomość i empatię (za: Botvin, Schinke, Epstein i Diaz 1994).
Tematy zajęć, które będą realizowane w drugim półroczu to:
1. Ja i moja relacja ze światem online.
2. Ja i moje bezpieczeństwo w świecie offline i online.
3. Ja i krytyczne myślenie.
4. Aktywność fizyczna. Dlaczego mózg potrzebuje ciała?
Cele zajęć w drugim półroczu:
- nabycie i rozwijanie kompetencji zadbania o higienę cyfrową;
- profilaktyka e-uzależnień;
- wzmocnienie bezpieczeństwa dzieci w świecie realnym oraz w świecie online; poprzez nabywanie i rozwijanie kompetencji rozpoznawania, wyznaczania i komunikowania granic; rozróżniania sytuacji, w których ktoś wyraża własne zdanie, świadomości, co to jest hejt; rozpoznawania i reagowania na przemoc, m.in. na cyberprzemoc, które to są kontynuacją zajęć z pierwszego półrocza;
- nabywanie i rozwijanie umiejętności weryfikowania treści, rozwijanie umiejętności wglądu wobec własnych zachowań online;
- wzmacnianie ogólnorozwojowe, wspierające aktywność fizyczną, rozwijanie wiedzy dotyczącej alternatywnych zachowań do zachowań online.
Realizatorzy programu (wychowawcy, psycholodzy lub pedagodzy), oprócz scenariuszy, otrzymają również „Narzędziownik dla nauczyciela” i „Kilka słów do nauczyciela/nauczycielki” od autorek scenariuszy, które to znajdują się w każdym scenariuszu i prowadzą nauczyciela krok po kroku. W sytuacji wątpliwości zachęcamy do korzystania ze wsparcia psychologa lub pedagoga szkolnego. Skuteczność scenariuszy zwiększy się, gdy nauczyciel zadba o sposób przekazu zawartych w nim treści, o swoją wiarygodność wśród osób uczniowskich oraz o zaufanie i relacje, jakie z nimi nawiąże. Wszak pierwsza pomoc psychologiczna udzielona dziecku zakłada, że dorosły:
- AKCEPTUJE — każdy człowiek ma prawo do własnego, niepowtarzalnego sposobu przeżywania siebie i świata.
- STWARZA PRZYJAZNĄ ATMOSFERĘ — wywietrzona sala, brak pośpiechu, zakończenie zajęć przed dzwonkiem, dostosowanie tempa pracy do aktualnej formy uczniów, a także zabezpieczenie czasu po zajęciach na ewentualne rozmowy czy dyżur mają wpływ na przebieg zajęć.
- DOPYTUJE I PRÓBUJE ZROZUMIEĆ — jeśli jest na to przestrzeń i jest to bezpieczne dla ucznia.
- UDZIELA WSPARCIA — jeśli nauczyciel uzna, że dziecko potrzebuje pomocy, warto, aby skorzystał z dołączonych do scenariuszy materiałów, m.in. naklejki z numerami telefonów zaufania lub wsparcia psychologa/pedagoga szkolnego.
Liderzy Szkolni przez cały czas trwania projektu będą mogli korzystać ze wsparcia Koordynatorów/-rek wojewódzkich (poznacie koordynatorów/-rki na stronie Programu Profilaktycznego). Z kolei Koordynatorki/koordynatorzy wojewódzcy mogą konsultować się z autorkami scenariuszy i uzyskać merytoryczne wsparcie w sytuacji wątpliwości. Liderzy mogą również zgłaszać swoje uwagi i refleksje do samego Programu (za pośrednictwem swojego/swojej Koordynatora/-rki wojewódzkiego/wojewódzkiej). Autorki scenariuszy będą na bieżąco odpowiadać na merytoryczne zapytania do scenariuszy od Koordynatorów wojewódzkich. Zaletą programu jest jego przejrzystość, prostota i intuicyjność. Nie wymagamy od nauczycieli i nauczycielek, aby wypełniali stosy papierów, lecz by otwarcie rozmawiali o zdrowiu psychicznym. Autorki zapraszają uczestników i uczestniczki programu do pewnej podróży przez świat emocji, potrzeb, granic i tego, w jaki sposób o nich rozmawiać, bez uczucia skrępowania czy wstydu, po to, aby w kolejnym półroczu móc zadbać o higienę cyfrową dzieci i młodzieży oraz ich bezpieczeństwo w sieci szerzej. Ważnym dla nas aspektem w programie jest również to, że podczas całego procesu nauczyciele i nauczycielki realizujący program uczestniczą w jego rozwoju (program podlega ewaluacji). Ewaluacja przeprowadzona będzie na podstawie ankiety po zakończeniu każdego półrocza.
Ponadto scenariusze nawiązują do aktualnych sytuacji dzieci i młodzieży w środowisku online i offline. Przygotowując materiały do zajęć, zaprosiliśmy do nagrań wideo idoli, którzy opowiadają o swoich doświadczeniach adekwatnie do przedstawianych tematów, co, mamy nadzieję, będzie dodatkową wartością. Zależy nam bardzo na tym, aby nasze działania były adekwatne do potrzeb zróżnicowanego środowiska. Rzecz jasna zakładamy, że nasz Program Profilaktyczny będzie wieloletni, bo tylko takie działania przynoszą najlepsze efekty, dlatego tak ważne są dla nas informacje zwrotne od wychowawców, psychologów czy pedagogów w trakcie jego realizacji.
Zapraszamy szkoły do udziału w projekcie i będziemy słuchać płynących od nich informacji zwrotnych, aby doskonalić nasze działania. Naszym celem jest stworzenie ogólnodostępnego i bezpłatnego narzędzia wspierającego dzieci, nauczycieli i rodziców w profilaktyce kryzysu psychicznego. Zacznijmy rozmawiać otwarcie o zdrowiu psychicznym.